دالاهو

ارتفاعات دالاهو دارای قلل بسار بلندی است که بلندترین قله آن 2250 متر ارتفاع دارد . قسمت اعظم این ارتفاعات دارای پوشش جنگلی و مراتع سر سبز در دامنه آن می‌باشد و اکثر مدت سال به وسیله برف پوشیده شده است . این رشته کوه از یکسو بر دشت بین‌النهرین مسلط است و از سوی دیگر به جنگل های کرند و آباد دید ممتدی دارد .
کوه‌های سر به فلک کشیده با قله‌های پر برف، رودخانه‌های خروشان و رقصان، جنگلهای سرسبز و طبیعت بکر و با صفا با مردمانی ساده و صمیمی اولین جایی را که در ذهن گردشگران زنده می‌کند منطقه دالاهو ، بهشت زمینی این دیار است. مهمترین ارتفاعات منطقه کوهستانی دالاهو کوه نوا است که آب و هوای معتدل و سرد کوهستانی را برای این منطقه به ارمغان آورده است. مهمترین رودخانه‌های دالاهو رودخانه کرند است و از دیگر رودخانه- های آن می‌توان به زمکان، هورو و بریشاه اشاره کرد. به جرات می‌توان گفت دالاهو دیدنی بیشتر زیبایی توصیف ناپذیرش را مدیون سرابها و رودخانه‌های خروشان است که از مهمترین آنها می‌توان سراب خروشان شالان یا همان ریجاب را نام برد. وجود طبیعت بکر و جلوه‌های طبیعی منطقه ریجاب ازجمله جنگلها، کوهستانهای مرتفع ، کوه دالاهو ، رودخانه‌ها ، دره‌ها و چشمه‌ها این منطقه را از سایر مناطق استان متمایز کرده است. مردمان ساکن دالاهو از اقوام کرد هستند که به زبان کردی و گویشهای جافی ، کلهری و قلخانی تکلم می‌کنند. مردم ساده و صمیمی این منطقه همچنان لباسهای محلی خود را می‌پوشند که صفا و صمیمیت آنها را در چشم مسافران دو چندان می‌کند.
مهمترین سوغات این شهرستان به دلیل وجود باغهای پر بار انگور ، گردو است. همچنین گردشگران می‌توانند از نخود و روغن حیوانی مرغوب این دیار تهیه و به عنوان سوغاتی با خود به همراه ببرند. اکنون در آستانه بهار طبیعت و نوروز مسافران و گردشگران بسیاری به سیر و سیاحت در منطقه دالاهو مشغولند تا دمی دور از هیاهوی زندگی شهری، آرامش و آسایش را از لابه‌لای زیباییهای بی‌شمار و بکر این بهشت زمینی هدیه بگیرند.
یکی دیگر از جاذبه‌های دالاهو یادگار در نزدیکی قلعه یزدگرد است .این بنا از نظر معماری به صورت فضای مربعی شکل است بر روی آن گنبد مخروطی شکلی قرار گرفته و سطوح داخلی و خارجی بنا به وسیله ملات گچ اندود شده است. از مهمترین صنایع دستی شهرستان دالاهو می‌توان به قالی بافی ، چاقوسازی ، فلز کاری ، ساخت ادوات موسیقی ، موج (چادر شب) گلیم ، گیوه و سبد اشاره کرد که در نهایت چیره‌دستی توسط هنرمندان این دیار تهیه می‌شود. در زمان شاه فیلم زیبا و دیدنی بنام دالاهو در کوهای دالاهو ساخته شد که جالب بود٠
دالاهوی کنونی طبق مستندات تاریخی نزدیک به یقین دگرگون شده ی(بالاهوته) یا(بالاهوتا)ی باستانی است که شیلهاک- اینشوشیناک، پادشاه عیلام باستان(حدود1151- 1165 ق.م) از آن یاد می کند.
در کتاب"ایران در سپیده دم تاریخ"در شرح گروه ششم شهرها و محلهایی که فتح نموده یکباره چهل و نه محل در نواحی"بالاهوتا"،ایالمان(سرپل زهاب) وآ... زاهایا نام می برد، حتی این نامها نیز نشانه هایی از ناحیه حلوان بدست می دهند. بار دیگر در صفحه 92 چنین آمده:که وی(شیلهاک اینشوشیناک) برای پس گرفتن ظروف بسرقت رفته ی خود از افراد قبیله ی"بالاهوته" که در زاگرس مرکزی سکونت داشته،به این ناحیه لشکر کشید.
هوتهHUTE در زبان عیلامی باستان تنها به معنی جا ومکان می باشد.اگر فرض کنیم که بالا در زبان عیلامی باستان به معنی امروزی آن بکار رفته بنابراینبالا+پسوند هوته(بالاهوتا) می تواند به معنی جای بلند یا کوهستان معنی و تعبیر شود،که نامی مناسب و با مسما برای دالاهو بوده است.در این راستا کوهستان شاهو را نیز می توان مکان شاه معنی نمود.